Islâm sartlarinin besincisi hac'dir. Hac, belli zamanda, belirli yerleri özel bir sekilde ziyaret etmektir.
Hicretin dokuzuncu yilinda farz olmustur. Hac hem mal, hem de beden ile yapilan bir ibadettir. Belirli sartlari tasiyan müslümanlarin ömründe bir defa hacca gitmesi farzdir. Allah'in her emrinde oldugu gibi haccin farz kilinmasinda da bir çok hikmetler ve faydalar vardir.
Çesitli ülkelerden mukaddes topraklara gelen, dilleri ve renkleri ayri olan müslümanlarin tek gaye etrafinda bir araya gelmesi ve hep birlikte Allah'a yönelmesi islâm kardesligini güçlendirir. Müslümanlarin birbiri ile tanismalarini, birbirlerinin dert ve sikintilarina çare bulmalarini saglar..
Zengin-fakir her seviyede müslümanin ihrama girerek ayni kiyafet içinde bulunmasi insanlara esitlik fikrini asilar, mahser gününü haltirlatir. Hac yolculugu, insanin bilgi ve görgüsünü artirir, zorluklara karsi dayanma aliskanligi kazandirir. Mala bağımliligi azaltarak, fakirlere, yoksullara karsi merhamet ve yardim duygularini gelistirir.
Sevgili peygamberimizin dogup büyüdügü, Islâm dini'nin cihana yayilmaya basladigi kutsal yerleri görmek ruhlara manevi bir heyecan verir, dini duygulari kuvvetlendirir .Kutsal yerlerde insan kendisini Allah'a daha yakin hisseder, yaptigi ibadetlere kat kat fazla sevab verilir. Allah rizasi için hac vazifesini yapan ve insanlara kötülük etmekten sakinanlarin (kul haklari hariç) birçok günahi bagislanir. Bu konuda peygamber Efendimiz söyle buyurmustur:
"Kim Allah için hacceder de kötü söz ve davranislardan sakınirsa, annesinin onu dogurdugu günkü gibi günahlarindan arinmis olarak döner." (1)
HAC KIMLERE VE NE ZAMAN FARZDIR
Asagidaki sartlari tasiyanlara hacca gitmek farz olur:
1 ) Akilli olmak,
2) Erginlik çagina gelmis olmak,
3) Müslüman olmak,
4) Hür olmak,
5) Haccin farz oldugunu bilmek. (Bu sart müslüman olmayan ülkelerde müslümanligi kabul edenler içindir. Islâm ülkelerinde yasayan müslümanlar için haccin farz oldugunu bilmemek özür degildir.)
6) Zorunlu ihtiyaçlardan baska hacca gidip dönünceye kadar kendisinin ve bakmakla yükümlü oldugu aile fertlerinin geçinebilecegi maddi güce sahip olmak.
7) Durumuna uygun bir vasita ile hac yolculugunu yapabilmesi için vasita ve yol masraflarini karsilayacak parasi olmak.
Hac vazifesini yapabilecek zamana yetismis olmak.
Saydigimiz bu sartlardan baska hac vazifesini bizzat yapmak için su sartlarin da bulunmasi gerekir. Bunlara haccin edasinin sartlari denir.
Haccin Edasinin Sartlari:
1) Vücutça saglikli olmak, (Kör, kötürüm ve hac yolculuguna dayanamayacak derecede hasta ve yasli olmamak.)
2) Hacca gitmesine bir engel bulunmamak, (Hapiste olmak gibi)
3) Yol güvenligi olmak,
4) Kadinin yaninda kocasi veya evlenmesi caiz olmayan bir mahremi bulunmak,
(2) Riyazü's-Salihin, c. 2, s, 521. I Sâfi mezhebine göre; yaninda kocasi veya mahremi olmayan kadin, güvenilir iki veya daha
fazla kadinla birlikte farz olan haccini yapar.
5) Kocasi ölmüş veya boşanmış olan kadinlarin iddet süreleri bitmiş olmak.
Bu saydigimiz sartlara sahip olan bir kimsenin önündeki ilk hac mevsiminde hacca gitmesi farz olur.
HACCIN FARZLARI
Haccin farzlari, birisi sart ikisi rükün olrnak üzere üçtür:
1) Ihrama girmek (sarttir),
2) Arafatta vakfe,
3) Ziyaret tavafi.
HACCIN ÇEŞITLERI
Yapilisi Bakimindan Hac Üç Çesittir:
1) Ifrad Hacci: Umresiz yapilan hac demektir. Haci adayi ihrama girerken sadece hacca niyet eder ve hac vazifelerini yerine getirir. Ifrad hacci yapanlara kurban kesmek vacib degildir.
2) Temettu Hacci: Umre ve hacci ayri ayri ihrama girerek yapmaktir. Haci adayi önce umre için ihrama girip umre vazifelerini yapar ve ihramdan çikar. Günü gelince yeniden ihrama girerek hac vazifelerini yerine getirir. Temettu haccında kurban kesmek vacibdir.
3) Kiran Hacci: Umre ve hacci bir ihramda yapmaktir. Haci adayi ihrama girerken hem umre, hem de hacca niyet eder. Önce umreyi yapar fakat ihramdan çikmaz, sonra da hacci yapar. Kiran haccinda da kurban kesmek vacibdir.
Hacca gitmek isteyen bir kimse bu üç çesit hacdan hangisini dilerse onu yapar. Usulüne uygun olarak hangisini yaparsa hac görevini yerine getirmis olur.
Ihram, Telbiye, Tavaf, Sa'y ve Vakfe:
Ihram: Hac veya umi'e yapacak olan kimsenin diger zamanlarda helal olan bazi fiil ve davranislari belirli bir süre kendisine haram kilmasidir. Hac veya umreye niyet etmek ve telbiye getirmekle ihrama girilmis olur.
Telbiye: Ihramli olarak ve yüksek sesle: ''Lebbeyk, Allahümme Iebbeyk, Iebbeyke la serike Ieke Iebbeyk, innel'hamde ve'n ni'mete Ieke ve'lmülk; la serike Iek.'' demektir .Kadinlar hafif sesle telbiye getirirler,
Tavaf: Kabenin etrafini usulüne göre yedi defa dolasmaktir.
Sa'y: Kabenin yakininda bulunan Safa ile Merve tepeleri arasinda gidip gelmektir. Bu gidis-gelisler, Safa'dan Merve'ye dört, Merve'den Safa'ya üç olmak üzere yedi defadir.
Vakfe: Hacda Arafat ve Müzdelife denilen yerlerde belirli zamanlarda bir süre kalmaktir.Arafat vakfesi farz, müzdelife vakfesi vacibdir .
HACCIN YAPILISI
Hacca gitmek isteyen kimse, bu kutsal görev için helal kazanç temin eder. Yola çikmadan önce varsa borçlarini öder, hak sahipleri ile helallasir. Günahlarinin bagislanmasi için tevbe edip Allah'tan af diler. Kazaya kalmis ibadetleri varsa müinkün oldugu kadar kaza eder. Yola çikacagi zaman evinde iki rek'at namaz kilar. Aile fertleri, dostlari ve yakinlari ile helallasip veda ederek yola çikar. Yolculukta ve hac ibadeti esnasinda baskalarini incitecek kötü söz ve davranislardan sakinır .
Ihrama girme yeri olan ''Mikat'' sinirina gelmeden önce tirnaklar kesilir, gerekli vücut temizligi yapilir ve mümkünse gusledilir, degilse abdest alinir. Erkekler giydikleri bütün elbiselerini çikararak ''izar'' ve ''Rida'' denilen iki parça örtüye sarilirlar.Ihram1i olduklari sürece ayak ve baslarinı açik bulundururlar. Kadinlar ihrama girerken elbiselerini çıkarmazlar.
Bundan sonra ''Mikat'' sinirinda ''ihramm sünneti'' niyetiyle iki rek'at namaz kilinir ve hacca niyet edilerek telbiye getirilir. Böylece ihrama girilmis olur. Ihram devam ettigi sürece ihramliya yasak olan seylerden sakinmak gerekir .
Mekke'ye varilinca gusûl yapilir veya abdest alinir. Sonra haremi serife gidilerek Kabenin etrafinda kudüm tavafi yapilir ve ardindan iki rek'at tavaf namazi kilindiktan sonra Safa ile Merve arasinda usulüne uygun olarak sa'y yapilir. Haci adayi bundan sonra ihramli olarak Mekke'de kalir. Burada kaldigi süre içinde mümkünse namazlari Harem-i Serifte kilmak, firsat buldukça nafile tavaf etmek çok sevablidir.
Terviye günü, yani Arefe'den bir gün önce Arafata çikilir. Arefe günü günes batincaya kadar Arafat'ta kalinir. Ibadet ve dua ile vakitler degerlendirilir... Burada ögle ile ikindi namazlari cemaatle ögle vaktinde birlikte kilinir. Buna ''Cem'i Takdim'' denilir. Ögleden sonra vakfe yapilir. Günes battiktan sonra aksam namazi kilinmadan 'Müzdelife' ye hareket edilir. Müzdelifede aksam ve yatsi namazlari cemaatle yatsi vaktinde birlikte kilinir. Buna ''Cem-i Tehir'' denilir. Geceyi Müzdelifede geçiren haci adaylari seytan taslamak için kullanilacak taslari burada toplar.
Bayram sabahi, sabah namazi erken kilinarak, ''Müzdelife Vakfesi'' yapilir. Hava aydinlindiktan sonra Mina'ya hareket edilir.
Bayramın Birinci Günü Minada Sırasıyla:
a) Akabe Cemresine yedi tas atilir.
b) Saçlar tiras edilerek ihramdan çikilir.(Ifrad hacci yapanlara kurban kesmek vacib olmadigindan, bunlar Akabe Cemresine tas attiktan sonra tras olup ihramdan çikarlar. Temettü veya Kiran hacci yapanlar Akabe Cemresi'ne tas atip kurban kestikten sonra tras olur ve ihramdan çikarlar .)
c) Vakit ve imkan bulunursa ayni gün Mekke'ye gidilerek farz olan ziyaret tavafi yapilir.
Bayramin Ikinci Günü Sirasiyla: küçük, orta ve akabe cemrelerine yediser tas atilir. Bayramin birinci günü ziyaret tavafini yapamayanlar ikinci günde yaparlar .
Bayramın üçüncü Günü: Yine Küçük,orta va akabe cernrelerine yediser tas daha atilir. Ayni gün Mina'dan Mekke'ye dönülünce veda tavafi yapilarak hac vazifesi tamamlanmis olur.
Temettü Hacci: Temettü haccı yapacak olan kimse Mikat sinirinda umre için ihrama girer. Mekke'ye gelince usulüne uygun olarak umreyi yaptiktan sonra tras olur ve ihramdan çikar. Terviye gününe kadar. (Yani Arefe gününden bir gün önce) Mekke'de ihramsiz olarak bekler. Terviye günü Mekke'de hac için yeniden ihrama girer ve yukarida anlatildigi gibi hac vazifelerini yapar .
Ancak ifrad haccindan farkli olarak:
1) Bayramin birinci günü Cemre Akabesine tas attiktan sonra kurban keser, ondan sonra tras olur ve ihramdan çikar.
2) Ziyaret tavafindan sonra haccin sa'yini yapar.
Kiran Hacci: Kiran hacci yapacak olan mikat sinirinda hem hac, hem de umreye ikisine birden niyet ederek her ikisi için de bir ihrama girer. Mekke'ye varınca önce umre yapar, umreyi tamamladiktan sonra haccin kudüm tavafini, pesinden de haccin sa'yini yapar. Fakat ihramdan çikmaz. Ihramli olarak bekleyip terviye günü gelince Arafat'a çikarak tarif edildigi gibi hac vazifelerini yerine getirir. Kiran haccinda da ifrad haccindan farkli olarak: Bayramin birinci günü Cemre Akabesine tas attiktan sonra kurban keser, ondan sonra tras olur ve ihramdan çikar.
UMRE
Umre, belirli bir zamana bagli olmadan usulüne göre ihrama girdikten sonra tavaf etmek, sa'y yapmak ve tras olmaktan ibarettir. Umre sünnettir. Umre için belirli bir zaman yoktur. Arefe ve onu izleyen kurban bayramı günleri olmak üzere yilda bes günün disinda her zaman umre yapilabilir .
Umrenin Yapilisi:
Umre yapmak isteyen kimse ''Mikat'' sınirlari disinda gerekli temizligi yaptiktan sonra umreye niyet edip telbiye getirerek ihrama girer. Mekke'ye varınca usûlüne göre Kâbenin etrafinda umre tavafini yapar. Tavaf bitince iki rek'at ''Tavaf Namazi'' kilar. Daha sonra Safa ile Merve arasinda umrenin sa'yini yapar, Sa'yi bitirince tras olur ve ihramdan çikar. Böylece umre tamamlanmis olur.
Konu: Haccın Yapılışı - Umre 
Hac vazifesini yapabilecek zamana yetismis olmak.
