KISA AÇIKLAMA Az sayıda kalıp içeren bu kip, yine de İngilizce'nin en işlek ve en ilginç -- yabancıların da en çok güçlük çektiği yönlerinden birini oluşturuyor. İlgi alanımız şimdi dilek ve isteklerin, öneri ve gerekirliklerin, hayıflanmaların, varsayımların dünyasıdır.
Aslında, Türkçe yazılan bir İngilizce gramerde, "the subjunctive mood" karşılığında "varsayım kipi" gibi bir deyim kullanmak en doğrusu olurdu. Ancak, yeni bir terim kargaşasına yol açmamak için, yerleşmiş olan "dilek kipi, dilek-koşul kipi" karşılığını kullanmağa devam edeceğim. Aslında, gerçekten de, İngilizce'de bu kipte kurulan anlatımların önemli bir bölümü Türkçe'ye bizdeki "dilek kipi" ile çeviri verir.
Merak edebilecek okuyucular için kısa bir not: Proto Hint-Avrupa dilinde "varsayımlar" (the subjunctive) ve "dilekler" (the optative) için iki ayrı kip halinde var oldukları çıkarsanan yapılar, bu dilden inen bugünkü dillerin büyük çoğunluğunda içiçe geçmiş, karmaşık bir görüntü almış; özellikle İngilizce'de ise giderek zayıflamış, (kimilerine göre) can çekişir duruma gelmiştir.
Öte yandan, çeşitli kalıpların içerdiği anlamlar birbirinden son derece farklıdır ve yapı özelliği dışında aralarında bir anlamsal bağ aramamak en doğrusu olur... Yapı açısından ise herhangi bir güçlük çekeceğinizi sanmıyorum, çünkü koşul kipinde öğrendiğimiz fiil çekimleri ile tam bir koşutluk sözkonusudur.
Az sayıdaki cümle açılış kalıbını aklınızda tutmanız koşuluyla, tanınması ve kullanılması son derece kolay yapılar göreceğiz...
BÖLÜM - 9
DİLEK - KOŞUL KİPİ
THE SUBJUNCTIVE MOOD
BU BÖLÜMÜN KONULARI Kısa Açıklama / İki Ana Başlık / Kalıplar / Örnekler ve Çevirileri / Geliştirilmiş Bir Örnek / Zamana Bakış Açısı / Başka Örnekler ve Çevirileri / Bu Kip Çağdaş İngilizce'de Ölüyor mu? / Exercise - 1 / Exercise - 2 / Exercise - 3 / "Advanced Level" Notlar
10 Kitaptan oluşan EĞİTİM SETİ'mizin, İngilizce'nin temel yapısı ve ana gramerini ele alan Essential English for Turkish Speakers başlıklı giriş kitabından kısa bir bölüm aşağıda örneklenmektedir.
KISA AÇIKLAMA Az sayıda kalıp içeren bu kip, yine de İngilizce'nin en işlek ve en ilginç -- yabancıların da en çok güçlük çektiği yönlerinden birini oluşturuyor. İlgi alanımız şimdi dilek ve isteklerin, öneri ve gerekirliklerin, hayıflanmaların, varsayımların dünyasıdır.
Aslında, Türkçe yazılan bir İngilizce gramerde, "the subjunctive mood" karşılığında "varsayım kipi" gibi bir deyim kullanmak en doğrusu olurdu. Ancak, yeni bir terim kargaşasına yol açmamak için, yerleşmiş olan "dilek kipi, dilek-koşul kipi" karşılığını kullanmağa devam edeceğim. Aslında, gerçekten de, İngilizce'de bu kipte kurulan anlatımların önemli bir bölümü Türkçe'ye bizdeki "dilek kipi" ile çeviri verir.
Merak edebilecek okuyucular için kısa bir not: Proto Hint-Avrupa dilinde "varsayımlar" (the subjunctive) ve "dilekler" (the optative) için iki ayrı kip halinde var oldukları çıkarsanan yapılar, bu dilden inen bugünkü dillerin büyük çoğunluğunda içiçe geçmiş, karmaşık bir görüntü almış; özellikle İngilizce'de ise giderek zayıflamış, (kimilerine göre) can çekişir duruma gelmiştir.
Öte yandan, çeşitli kalıpların içerdiği anlamlar birbirinden son derece farklıdır ve yapı özelliği dışında aralarında bir anlamsal bağ aramamak en doğrusu olur... Yapı açısından ise herhangi bir güçlük çekeceğinizi sanmıyorum, çünkü koşul kipinde öğrendiğimiz fiil çekimleri ile tam bir koşutluk sözkonusudur.
Az sayıdaki cümle açılış kalıbını aklınızda tutmanız koşuluyla, tanınması ve kullanılması son derece kolay yapılar göreceğiz...
Şimdi, kısaca özetlemek istersek: İngilizce'de fiil çekimlerinden yola çıkarak yalnızca üç kip (= mood) bulunduğu söylenebilir:
The indicative, the subjunctive, the imperative sırasıyla,
1. gerçeklerin dünyası (insanlar çoğu zaman yalan söylüyor veya yanılıyor olsalar da);
2. dilek, koşul ve varsayımların dünyası; ve,
3. buyrukların dünyasını içerir...
Koşul kipinde de kullanılan çekimler "subjunctive" çekimlerdir. Taşıdıkları büyük önem nedeniyle, koşul ve dilek kipini bu kitapta iki ayrı bölümde ele almayı tercih ettiğimi daha önce de vurgulamıştım. Demek ki aslında, "subjunctive mood" çekimlerini sizler bir önceki bölümde esasen öğrenmiş bulunuyorsunuz.
Şimdi konuyu iki ana başlık altında özetleyeceğim:
1 "PRESENT" KALIPLAR Temel Örnek = If ------ WENT
Şimdiki Zaman, Geniş Zaman, Gelecek Zaman (yani present ve future) boyutlarına yönelik dilek, özlem ve varsayımlarımız için, Koşul Kipi Tip II kalıpları geçerlidir. Bu da çok doğal... "If went" örneğinin koşul kipinde present anlam taşıdığını artık biliyorsunuz.
* * * * *
2 "PAST" KALIPLAR Temel Örnek = If ------ HAD GONE
Geçmiş zamana dönük pişmanlık, hayıflanma, yada gerçekleşmemiş dilek ve varsayımlarımız için, Koşul Kipi Tip III kalıpları geçerlidir.
EN SIK KULLANILAN KALIPLAR I wish = dilerim; dilerdim; ah keşke...
I'd rather [ would rather ] = tercih ederim / ederdim
ÖRNEKLER VE ÇEVİRİLERİ I wish I were rich... Ah, zengin olsam / olsaydım; Keşke zengin biri olsam / olsaydım... ["Şimdi" ve/veya "genelde" anlamı veriyor, yani, = Ah, şu anda (veya genelde) çok param olsa / olsaydı... demiş oluyoruz. Sıkıcı olmak pahasına tekrarlıyorum: Türkçe'ye "olsaydım" ile çevirdiğimizde de kastedilen zaman "şimdiye kadar, geçmişte" değildir: Kastedilen "şimdi ve genel zaman" dır.]
I wish I hadn't said all that... Keşke bütün bunları söylememiş olsaydım... [İşte bu geçmişe yönelik bir laf... "Oysa söyledim ve bundan pişmanlık duyuyorum, sonuçlarını yaşadım veya yaşıyorum..." demiş oluyoruz.]
I'd rather you didn't do it now... Bunu şimdi yapmamanızı tercih ederim. Lütfen bunu şimdi yapmayınız.
I'd rather you hadn't told him about our plans... Keşke planlarımızı ona anlatmasaydın... Anlatmamış olmanı tercih ederdim. [Ama anlattın, ne yazık ki]
If only you loved me a little !... Keşke beni biraz sevsen, seviyor olsan... [Ama sevmiyorsun ki]
If only you had loved me a little !... Keşke beni biraz sevmiş olsaydın... [Ama sevmedin ki, sevmemiştin ki]
If only I had realized all that at the time... Keşke bütün bunlar o zamanlar kafama dank etseydi. [Ama zamanında uyanamadım / düşünemedim ve bütün bunlar başıma geldi]
Suppose she came late tomorrow !... Ya yarın gecikecek olursa ! [Evet, yanlış görmüyorsunuz: "came" ve "tomorrow" bir arada! Haber kipindeki kurallar ile düşünmeyi bırakınız artık. Burada farklı bir alandayız ve kurallar da kökünden farklı...]
Suppose she were here now, would you have the nerve to say this to her face ?... Şu anda kendisi bizimle burada olsa (olsaydı), bunu onun yüzüne söyleyecek cesaretin, cüretin olur mu (olur muydu) ?...
Suppose she had come late yesterday !... Ya dün gecikmiş olsaydı ! [= Gerçi gecikmedi, ama -- aman Allahım -- ya gecikmiş olsaydı !]
It's time we all went home... Haydi, hepimizin eve gitme zamanımız geldi.
Don't you think it's high time you did some work (= got some work done) for your mid-terms ?... Sence de ara sınavların için biraz çalışma zamanın çoktan gelmedi mi?
It was time you had had a haircut. I'm glad you've had one... Saçını kestirme zamanın gelmiş geçiyordu. Kestirmiş olduğuna sevindim.
I'd just as soon you didn't take those important papers with you... Bu önemli evrakı yanında götürmemeni tercih ederim...
Would to God you gave up that dirty habit !... Keşke [Tanrıdan dilerim ki] şu pis alışkanlığı bıraksan ! [Şimdi ve gelecekte]
Would to God you had given it up years ago !... Keşke [Tanrıdan dilerdim ki] yıllarca önce bırakmış olsaydın ! [Geçmişte]
Would to God you had been a better husband to me all these years !... Tanrıdan dilerdim, bunca yıldır bana daha iyi bir koca olabilseydin ! [= Ama, olamadın...]
GELİŞTİRİLMİŞ BİR ÖRNEK Bu konuyu daha iyi özümlemek için, örneğin " as if " kalıbı ile aşağıda geliştirdiğim iki kullanım olasılığını irdeleyelim:
A) He speaks English as if he is an American.
Bu cümlenin anlam çevirisi = Konuşmasına bakılacak olursa, sanırım kendisi Amerikalı... ( Gerçek durumdan dolayı The Indicative Mood, yani haber kipini kullandık)
B) He speaks English as if he were an American.
Bu cümle iki değişik anlam veriyor olabilir = Bravo doğrusu, Amerikalı olmamasına karşın çok güzel İngilizce konuşuyor... Veya, Numara yapıyor, Amerikalı filan değil !!
Demek ki, "B" şıkkında gerçek dışı veya varsayımsal bir durumdan söz edildiği için, "The Subjunctive Mood" devreye giriyor, ve "sanki, güya, ama aslında öyle değil" kavramı pekiştiriliyor. ZAMANA BAKIŞ AÇISI
Yine bu noktada, daha önce çeşitli konu başlıkları altında ayrıntılı biçimde değindiğimiz ikili bakış açısını yeniden irdeleyelim: Hatırlarsak:
1) Şimdiki zaman, geniş zaman, gelecek zaman kapsamında "present" kalıplar; geçmişe dönük bildirimlerde ise "perfect" kalıplar kullanılır, demiştik
2) Ama present veya perfect seçiminin, içinde yaşadığımız an açısından değil, tümcede sözü edilen zamanların birbirleri ile olan ilişkisi açısından şekilleneceğini de eklemiştik.
Konu: Dİlek - KoŞul Kİpİ The Subjunctive Mood 
