Servet-i fünun’ un usta ve örnek şairi olan Tevfik Fikret, İstanbul’da doğmuş ve ömrünü bu şehirde geçirmiştir. Annesini, küçük yaşta kaybetmiş (Fikret 12 yaşındayken hacca giden annesi,dönüşünde vebaya tutularak ölmüştü),babasında da uzak yaşamıştı. Bu halde dayısı ve yengesi,ona sıcak bir şefkat gösterdiler. Fikret 23 taşına gelince de kızları Nazime Hanım’la evlendirdiler.
1881’de ,Galatasaray Sultanisi’ni bitirmiş olan Fikret,çalışkan bir öğrenciydi .Sultanide, Recaizade Ekrem ve Mallim Naci gibi birbirine zıt iki karakter ve düşünüşte üstadlardan edebiyat okumuştur.
Okuldan sonra kısa süreli bazı memurluklar yapan Fikret, bu işlere ısınmayıp çekildi. Ömrü boyunca şiir yazdı ve öğretmenlik yaptı. Robert Kolej’de Türkçe(1889’dan ölümüne kadar), Mekteb-i Sultani’ de Darülfünun ve Darülmuallim’ (1909-1910) edebiyat okuttu. Aynı yıl Mekteb-i Sultani’ nin de müdürü bulunuyordu.
Yazı hayatı Mirsad dergisinde başlayan Fikret 1849’ten itibaren yayımlanan Malumat dergisini iki yıl idare ettikten sonra(bilindiği gibi) 1896’da Servet-i Fünun’un başına getirildi. Fakat Servet-i Fünun daha kapanmadan, arkadaşları ile bozuşarak Rumelihisarı sırtlarında,Robert kolej bitişiğinde bulunan Aşiyan’ ında yalnızlığa çekidi.1900’ den 1908’e kadar süren bu dönemde Fikret,biraz daha kolej muhitine sığınmış olmanın verdiği güvenlikle istibdada karşı ağır ve karalayıcı şiirler yazmıştır. Kolej’ in hediyesi olan Aşiyan’ ında ikamet ve burada öğretmenliğe devam etmiştir. Bu sırada yazdığı lanetleyici şiirler elden ele dolaşmış ise de Fikret herhangi bir kovuşturmaya uğramamış,hiçbir baskı veya mahrumiyet de görmemiştir. Kendisine ait olduğu bilinen bu ağır yergi şiirler ancak Meşrutiyet’ ten sonra basılabilmiştir.
1908 Meşrutiyet’ i ,Fikret’e yeni umutlar ve silkinişler getirdi. Bunalma halinde yazdığı manzumelere karşılık bu sefer yüceltici,onarıcı parçalar kaleme aldı. Hatta ,eski dostu Hüseyin Cahid’in teklifi ille gazeteciliğe başladı. Birkaç gün birlikte Tanin’i çıkardılar. Fakat politikadan çabuk kaçtı tekrar yalnızlığa çekilerek, bu sefer verdikleri sözü tutmayan Meşrutiyet ihtilalcileriyle (ittihat ve terakki ) uğraşmaya başladı. Doksan Beşe Doğru,Han-ı Yağma gibi sert hicivlerde onların payına düşenlerdir.
Zaten hasta ve kırgındı. Çok benimsediği Sultani müdürlüğünden, bazı sebeplerle istifa zorunda kalması,üzüntüsünü daha da arttırdı .adı etrafında yerli yada yersiz çekişmeler sürüp giderken memleket de Trablusgarb ve balkan savaşlarının yıkımları içindeydi. Üstelik hiç sebep yokken 1.Dünya harbine girilmişti.
Fikret ,ömrünün bu son deminde,siyasi ve sosyal bütün kuruluşlardan ümidini kesmiş,milletin asıl geleceği olançocuklar için şiirler düzenleniyordu. Hece vezni ve halk şivesiyle yazılan bu güzel şiirleri Şermin adlı kitapta toplamıştır.
Beden hastalıklarının verdiği maddi sancılar gibi ruh ıstırablarıylada harab olan şair,19 ağustos 1915’te vefat etti. Mezarı Eyüp’teydi.1960 yılında Rumelihisarı’ndaki Aşiyan ‘ın bahçesine nakkledilmiştir.
Kişiliği
Edebiyatımızda pek az şair,tabiat ver mizacını Tevfik Fikret kadar şiirine yasıtabilmiştir.Sevgi ve nefretleri, kırgınlık ve sevinçleri,umutvebezginlikleri,fazileti gururu,buğuz ve istihzası,elle tutulurcasına şiirden sezilir.Bu yüzden Fikret’in kişiliğini iyi tanımamız gerekir.Bu mizacın bir yanı ,aşağıdaki dörtlükle kendine göre ifadesini bulmuştur:
Kimseden ümmid-i feyz etmem, dilenmem perr ü bal Kendi cevvim,kendi eflakımda kendim tairim. İnhina , takv-ı esaretten girandır boynuma; Fikri hür,irfanı hür,vicdanı hür bir şairim.
Bu dörtlükte,önce bir güven ve övünmeyi andıran gurur ifadesi göze çarpar.Gerçekten,Fikret’in çok etkili ve mağrur bir kişiliği olduğunu hatıra yazan bütün arkadaşları söylerler.Hüseyin Cahid’e göre:”Hangi muhitte olsa Fikret temayüz edecek ve etrafındakilere otaritesini kabul ettirecekti.Fikret’in kuvvetli, bariz,ezici bir şahsiyeti vardı.”Kaleme girdiği sırada arkadaşı olan biride şunları söylüyor:”Bilmem neden arkadaşlarımız Fikret’ten kaçınırlardı.Onun öyle ezici bir vakarı vardı ki herkesi karşısında küçültür,herkesi kendisine hürmete mecbur ederdi.” Rıza Tevfik ise: “Tevfik Fikret’in gayet müstehzi,hicivci ve arkadaşlarının herbirisine garib adlar takma alışkanlığında olduğunu...”Prof.Mehmet Kaplan’a söylemiştir.Yahya Kemalde Tevfik Fikret’in “hırsını yenemeyecek derecede”kindar olduğunu “Portreler” de yazmaktadır.
Yukarıdaki dörtlükten süzülen başka bir hava: meydan okuyuş ve itham etme, suçlama tonudur.Fikret,kendi karakterini överken, başkalarını kınamaktadır.onca,çevrede yükselmek için iltimas dilenenler,her kötülük ve zulme boyun eğenler vardır.Kendisi onlardan olmadığını ve onlardan tiksindiğini övünçle ifade etmektedir.Bu gurur ve tavır ona ,birazda Amerikan kolej çevresinin verdiği güvenlikten gelmektedir.Hali vakti yerinde bir insan oluşu da ayrı bir sebep gibi düşünülebillir.
Fikret’in 1901’den sonraki toplumcu ve ahlakçı şiirlerinde,bu meydan okuma ve kınama tonuna daha sık rastlarız.Çünkü şair,İstibdat baskısı altında ,Saray’ı ,Babıali’yi ,aydınları,dindarları,basınıve herşeyi kire,pisliğe bulamış gibi görüp göstermektedir.Kendisi,bir vebadan kaçar gibi herkesten ve herşeyden uzak durur.bu kötülükleri yok edemediğine göre yapabileceği”kahramanlık” bu pisliklere bulaşmamaktan ve belki gençliğini de bu “levs-i riya” muhitinden kurtarmaktan ibarettir,diye düşünmektedir.Bu meydan okuyuş Fikret’i karamsar meydan okuyucu haline getirmiştir.Çevreden nefretini bir yığın şikeyet ve suçlamalarla anlatmıştır.Zaten,çok koalay küsen ve içine kapalı bir insandır.İtham ediş ton ve şekli ile Fikret bazan çok ileri gitmiştir.Nefretlerini en olmayacak yerlere (mesela tarihe,atlara,Kur’an’a ve Allah’a(c.c.) kadar) götürdüğü olmuştur.
Dörtlüğün ikinci mısraında”Kendi gök boşluğumda ve semalarımda kendim uçarım.”diyerek inziva severliğinden hem aşırı fertçiliğinden,hemde kimseyi asla taklit etmeyen (orijinal) bir insan olduğundan söz etmektedir.
Gerçekten onun “mizantrop” (insanlardan kaçıcı) olduğunu dostları söylediği gibi olaylarda göstermektedir.1900 yıllarında Servet-i Fünün’u bir hiç yüzünden bırakmıştır.Yine 1908’de Tanin’den ,sebepsiz çekilmiştir.Yıllar yılı Aşiyan’ından çıkmamıştır.Daha ilk memurluğudan başlayarak, hayatı istifalarla doludur.Bütün dostları ile sık sık darılmış, sonra pek azıyla barışmıştır.
Fikret,tam ferdiyetçi ve kendi huyunda bir insandır.Bu konuda sık sık ve açık iddialı konuşmaktadır.Nitekim “Hak bellediğin yolda yalnız gideceksin!” mısraı da bu huyunun güzel bir düstur halinde ifadesidir.Hürriyet ve ahlak tutkunu hayli de zor bağlayıcı ve müsamahasız mizaçta bir şair olarak Fikret daima yalnız başına olduğunu sezmiş ve sezdirmiştir.Ona göre kendisi doğru yoldadır,başkaları sapmıştır.peşinde gidilmeğe değer hiç kimse yok; belki yalnız kendisi vardır, İzler adlı şiirinde bir çetin yoldan tek başına geçtiğini anlatır:
Yürüdüm biraz güç, biraz bihuzur Dikenlik, çetin, taşlı bir sahadan; Önüm bir yokuş, hep çakıl, hep diken; Yürüdüm fakat ben muannit, sabur .................................. Basardım geçip birtakım izlere Eğildim, biraz dikkat ettim yere Bu izler benim,hep benim izlerimdi
Baş tarafa aldığımız dörtlüğün:”Eğilmek,boynuma esaret halkasından daha ağır gelir.Fikri,irfanı,vicdanı hür bir şairim.”diyen son iki msraında Fikret’in kesin ahlaki ve medeni cesrareti görülmektedir.Gerçekten Fikjret,asla taviz vermeyen bir ahlak öncüsü emelidedir.Bunu daima biraz tiyatromsu,büyük jestlerle belirtmiştir.Daha İstişare Odası’ndaki ilk memurluğunda, kendisi(ne) toptan ödenmek isteyen maaşlarını:”Çalışıp hak etmediğim bir parayı alamam!” gerekçesiyle reddetmiştir.Eşine ve çocuğuna bağlı mazbut bir babadır.Hiçbir işte prensiplerinin dışına çıkmamış,çıkartmak isteyen olursa derhal işi bırakmıştır. Ahlak zayıflığını kimsede bğışlamadıktan başka; herkesin ahlakından şüphe eden bir yaratılışı da vardır.
Tevfik Fikret ,gerçekten “fikri,irfanı,vicdanı hür” bir şair olmaya çalışırken her türlü kayıt ve şartı ve hatta mukaddes kavramları dahi hiçe sayabilmiştir.İçinde yaşadığı dönemin, devletçe ve milletçe mevcut inceliklerine aldırmadan,din ,tarih, vatan gibi konularda ağzına gelen aykırı ve en aşırı şeyleri söylemekten dahi sakınmamıştır.Dost, ahbap hatırı şunu bunu incitmek tasası gütmeden konuşmuş ve yazmıştır.İstibdat devrinde elden ele dolaşan şiirler söylemiş, fakat kendisine dokunan olmamıştır.Bu hal,onun cesareti kadar”istibdat” dedikleri devrin musamahasını da göstermektedir.İttihat ve Terakki’nin zalimleşen idaresini, hiçbir devirde kolay kolay yutulmayacak, ağır sözlerle hicvetmiştir.Bunları yaparken az çak”Kolej muhiti”nin güvencesi altında bulunduğunu düşünmemiz bile üzüntü verebilir.Fakat, herşeye rağmen tavırlarını beğensek de, beğenmesek de Fikret’in medeni cesareti arayan, bunu da ne yazik ki ecnebi çevrelerde bulabilen bir değer olduğunu anlamak durumundayız.
Kendisini anlatan, yukarıdaki dörtlük doşında mizaç özellikleri şöyle sıralanabilir:
Fikret son derece alıngandır.Mantığından ziyade hisleriyle yazar,konuşur ve davranır.Duyguları pek sık değişir. Sevgisi ve nefreti hep aşırılarda dolaşır.Bu yüzden şiirleri hücümlar,atışlar ve geri dönüşler ile doludur.Ömrünün uzunca bir çağında dindar,hatta sofu, daha sonra dinsiz olması böyle izah edilebilir.
Fikret, derin ve sistemli bir düşünceye ulaşmış değildir.Görüşleri derleme(ekletik) hissini vermektedir.Şiirlerinde fikir çelişmelerine sık rastlanır.
Fikret, edebiyatımızın en karamsar şairidir.Hayatı, kendine ve yakınlarına zehir etmiş, çağına lanetler yağdırmıştır.Sürekli ıstrap çeken bir insan görünüşü Servet-i Fünün’daki şiirlerinden itibaren göze çarpar.Toplumcu şiirlerinde, şahsi üzüntülerine milletin ıstrabı da karışmaya başlamıştır.Ölümüne yakın günlerde yazılmış bazı şiirlerinde bütün insanlık adına yakınmaları da görülür.Şiirlerini tema sırasıyla Fikret, ferdi’den sosyal’e oradan da beşeri’yen yönelen bir ıstrap şairi olmuştur.
Şiirlerini çoğuna dekor olarak gece veya akşam gibi karanlık saatleri ve sonbaharı seçmiştir.Her şaire mutluluk veren “İlham Perisi”bile Fikret’i ezip perişan eden bir eziyet timsalidir.Nitekim onu:aşıklarını öldürmedirçe vuslata ermeyen Kleopatra’ya” benzetir.Bu peri, “en seçme şiiri, bööyle eziyetlerden sonra mukafat olarak” şaire vermektedir.Fikret, ölümü bile yaşamaya tercih eder gibidir.Yaşamak bazen sırf vazife olur.Görülüyor ki, bugün kü edebiyatta,”bunalım denilen şeyi Fikret, pek derinliğiyle yaşamışıtır.Bu öldürücü, zehirleyici duygu, biraz soyundan, fakat daha çok vücüdundaki hastalıklardan(şeker ve romatizmaya müptela idi) ve zamanın havasından gelmektedir.
Fikret’in mizaç özelliklerinden biri de intizima, biçime, dış görünüşe olan titizliği idi.Aynı zamanda ressam olan Fikret Aşiyan’ının planının bizzat yapmıştı.Evinde, odasında, masasında, bir eşyanın düzensiz durmasına bile katlanamazdı.İnsanları da dış görünüşlerine bakarak değerlendirirdi.Sözgelişi, Recaizade’yi şu bakımlarından beğenmektedir:
“Recaizade Ekrem, edebiyat hocamız olmuştu.Bizde memnuniyete nihayet yoktu.Ekrem, saçını sakalını tarayışı, oturuşu, kalkışı, selam verişi ile canlı bir edebiyat muallimi idi.”
Muallim Naci’yi sırf görünüşüne kızarak lüzumsuz şekilde kınamaktadır:
“Yerine Naci Efendi tayin edildi.Hiç unutamam, ilk derse geldiği gündü.Boyunbağı bir tarafa gitmiş, ceket yerine giydiği sof,birkaç renk olmuş,skalı bıyığı birbirine karışmış,geniş bir gülümseme ile kapıdan girince soğuk bir duş yapmıştık.”
Görülüyor ki yüzyıllar boyu içe, derinliğe, rintliğe, ruh zenginliğine değer veren felsefemizin aksine Tevfik Fikret dışa bağlı, şekilci bir inklap anlayışının hayranı ve yol göstericisi olmuştur...Servet-i Fünun’un bu şekilciliğine karşı Ziya Gökalp ve Yahya Kemal’in yeniden öz’e dönüşleri görülecektir.
Fikret’in bu aşırı biçim merakı şiirlerine ise, önemli, üstün bir unsur katmıştır:vezinde, nazımda, kelime seçişte, mısraları kümelendirişte son derece kaygılıdır.Nitekim Yahya Kemal’den önce şiir üstüne büyük titizlikle çalışan ilk avrupai şairimiz Tvefik Fikret olmuştur.
Onun mizaç tablosunu tamamlamak için, bir de hayalseverliğinden söz etmemiz gerekir. İçinde yaşadığı hakiki alem (yani İstanbul), maddi manevioylumuyla onu sıkmaktadır.bu yüzden ya romantik tabiatin koynunda ya hayal aleminde yahut uzak dünyaların bir yanında kendine sığınaklar aramaktadır.İstibdat devrinde bir aralık, Yeni Zellanda’ya kaçmayı veya Manisa’da bir dostlarının çiftliğine yerleşmeyi, arkadaşları ile ciddi ciddi kurmuşlardır.Fikret’in Amerikan Koleji’nde daima öğretmenlik yapmasıda bir çeşit kaçış ve sığınıştır.O, “kirli,geri ve çirkin” farzettiği ve maalesef hakaretler yağdırdığı bizim muhitimizden, Batı medeniyetinin küçük bir “sitesi” saydığı Amerikan muhitine kaçıp sığınmıştı.Hatta Hüseyin Cahid’e yazdığı bir mektupta”Bugün say ve irfanım tebdil-i tabiyet ediyor” (Bu gün çalışmam ve kültürüm başka bir devletin uyruğu oluyor.)gibi incitici cümleler bulunması Türk çevresinde acı tepkiler doğurmuştur.Mehmet Akif’in onunla kırıcı bir polemiğe girişmesinin sebebi de budur.
Ama bütün bunlar, fazilet ve hataları ile bir şairin mizacı meslesidir.Belki Fikret ekmeğinini kazanmak olsa yahut bütün ömrü boyunca İstanbul’da oturacağına, birkaç seyahat yapma imkanı bulsaydı,bukadar içimne kapanmaktan kurtulur, nefrette ve sevgide daha ölçülü olurdu.Ama temenniler ve dilekler hiçbirşeyi değiştirmez.Fikret “hayatı bir mizaç aynasından yansıtmış” olan sayılı sanatçılardandır.
SANATI
Tanzimatçılar, nazım ve nesir ayırmaksızın her türde eser vermeye çalışan çok yönlü kişilerdi.Buna karşılık Servet-i Fünuncular tek türde veya bibirine yakın türlerde yazdılar.Ele aldıkları türde daha özenilmiş, iddialı ve daha güçlü eserler vermeye çalıştılar.Kimisi romancı ve hikayeci,kimisi de şair olarak en ileri gitmek, en güzel yazmak aşkı içindeydi.
Tevfik Fikret de böylece, yalnız nazım alanında kalmıştır.nesirler Servet-i Fünun dergisindeki birkaç makaleden, tahlil ve hatıra parçasından ibarettir.Bu yüzden Fikret’in sanatı denince akla şiirleri gelecektir.
Fikret’in şiirleri tarih sırasıyla ve konularıyla birinden ayrılan dört öbekte toplanabilir:
Ölümünden sonra yeni yazı ile Tevfik Fikret’in yazı ve eserleri şu isimlerde yayımlanmıştır:
Tevfik Fikret’in şiirleri.(Cevdet Kudret,1956-1968), Rübab-ı Şikeste, Haluk’un Defteri ve Tevfik Fikret’in Diğer Eserleri(Fahri Uzun 1962), Tevfik Fikret, Kırık Saz Kitabı(A.Muhip Dranas, 1975), Tevfik Fikret’in Dil ve Edebiyat Yazıları(İsmail Parlatır, 1987)
Tevfik Fikret’in gençlik şiirleridir.İlk heveslerini, Divan şairlerine nazireler yazarak gidermiştir.Biraz sonraki (15-16) yaşlar gazellerinden Muallim Naci ve Muallim Fevzi etkileri görülür.Daha sonra Reccaizade Ekrem ve A.Hamid’in tesirlerine girer.Bu sırada ileride yıldırımlar yağdıracağı Sultan Abdülhamit’e kasideler bile yazmış hatta Mirsad dergisinin “Sitayiş-i Hazret-i Padişahi” konusunda açtığı şiir yarışmasında birincilik kazanmıştır.
Fikret, ilk şiirlerinde aşk ve tabiat üzerinde fazlaca durmakta ve iyimser görünmektedir.Eski edebiyattan alınmış mecazlara ve oyunlara, bu şiirlerde sık rastlanır.Hazırlanış döneminin sonlarına Malumat dergisine yazdığı şiirde Batı edebiyatı ile ilgilenmeğe başlamıştır.Fransız şiirinden yaptığı tercümeleri ile üslubunu geliştirmeğe çalışan genç şair, manzumelerinde resme dayalı mecazlarada fazlasıyla yer vermektedir.Kainatı timsaller arkasından görerek konuşma sentaksına yakın anlatma deneyişlerine girişmiştir.
RÜBAB-I ŞİKESTE
Fikret’in verimli çağında(1895-1900) çoğunlukla Servet-i Fünun’da yayımlanan şiirlerini toplayan bir kitaptır.Mirsad ve Malumat dergilerinde çıkan şiirlerin birazını da Eski Şeyler başlığı altında bu kitaba eklemiştir. Gerçi Fikret, 1900-1908 arası istibdada karşı yazıpta yayımladığı ,Sis, Bir Lahza-i Taahhur gibi şiirlerini, Rübab-ı Şikeste’nin ikinci baskısına(1910) eklemiştir.Ancak bunlar,kitabın genel havasının dışındadır.Adı geçen şiirler Rübab-ı Şikeste ile Haluk’un Defteri arasında bir köprü kurarlar.Daha çok, ikinci kitabın havasına uyarlar.
Rübab-ı Şikeste’deki şiirler Servet-i Fünun akımının havasını sağlayan örnek şiirlerdir.Bu mazumelerde “Sanat için sanat” görüşüne sımsıkı bağlanmış, aşk, aile, his, düşünce, tabiat, merhamet...gibi tekçi temalar işlenmiştir.Şair, ancak seçkinler için edebiyat yapabileceğini düşünmekte ve Osmanlı Türkçesinin üç dilli zengin sözlüğünden bol bol faydalanmaktadır.
O sırada Mehmet Emin Yurdakul, halkın ve köylünün dertlerini anlatan Türkçe Şiirlerini yayımlamıştır.Fikret ise M. Emin’in o tarz toplumcu ve sade şiirlrini küçümsemektedir.Seçkinler için olan şiiri halkın anlamasından bir fayda olmadığını hatta zarar bulunduğunu düşünür.Onca maddi sıkıntılar altında ezilmiş olan “avamın” hisleri incilirse, bu hayattan nefret edebilir.Şiirde halkçılığa ve halk diline şaşılacak bir inatla hücüm ederek büsbütün aristokrat perdesinden konuşmaktadır.Böylece nazari planda sosyal hatta beşeri görüşleri ileri süren, Fikret somut (müşahhas) halk kütlesi hakkında hiç de iyleiyici fikirler taşımamaktadır.Bu konuda gerçekten halkçı ve halk adamı olan Akif’ten iyice ayrılmaktadır.Halkın bir şiir ve felsefe duygusu taşıdığını 700 yıl önce sezip onların dili olmuş bulunan Yunus Emre’den ise büsbütün habersiz görünmektedir.Halkçılık fikrini yalnız birtakım, otomat insan yığınlarını gütmek, onları zorla çalıştırmak, tepeden inme emirlerle yönetmek manasını alan daha sonraki birtakım “ilerici-devrimci!” zümrelere Fikret bilmeyerek öncü olmaktadır.
Aşağıya alacağımız edebi görüşün altında halkı hor görücü aristokrat ve bürokrat zihniyetinin yankısı “Veli Dayılar” gibi bir tabirden kolayca anlaşılabilecektir.
“Bugün, mesela Veli Dayılar için, sırf onların anlayacağı gibi bir yazı dili tasavvur edemiyorum.Zaten ümmiler için muharrir yoktur.Amalar için resim yapan musavvir olmadığı gibi...Ne yalan söyleyeyim,Osmanlıcanın bugünki şu hali, şu ahengi bana o kadar hoş geliyor ki, değiştirmeye kıyılamaz sanıyorum.”
Tanzimat ruhuna ve bugünkü halkçı milliyetçi yüzde yüz aykırı olan bu görüşler Cenap Şehabeddin’in, Servet-i Fünun estetiğini anlatan fikirlerine ise tıpatıp uymaktadır:
“Bizce maksat, yazdığımız eserlerin “güzellik” idir.Ne yapıyorsak, eserlerimizi sanatın hedefi olan “hüsn-i mücerred”e (soyut,salt güzellik) ulaaştırmak için yapıyoruz.Fen, felsefe,ahlak...Bizce maksat değildir.Biz fesefi veya ahlaki fikir için manzume yazmalıyız;fakat güzel bir manzume yazmak için felsefi veya ahlaki fikri kullanırız.”
ŞERMİN
Tevfik Fikret ömrünün son yıllarıda,hece vezni ve sade Türkçe ile çocuk şiirleri yazdı.Fikret, bu manzumeleri, eğitimci dostu Satın Bey’in ricası ile yazmıştır.Birlikte bir çocuk yuvası açmak ve çocukları bu kitabtaki esaslara göre yetiştirmek istiyorlardı.Yuva açılamadı,fakat Şermin kitabı edebiyatımızda bir değer olarak kaldı.
Fikret’in eğitim ve öğretmenlik sevgisi, bütün hayatınca görülür.Ömrü boyunca devam etmeyi hem nüfüz, hem de teselli sebebi bilmiştir.Haluk’un terbiyesi üzerinde çok durmuştur.Kolej’deki öğretmenliğine Galatasaray Sultanisi’nde bir yıl, cidden başarılı örnek bir müdür olmuştur.Şiirlerinin çoğunda(Mavi Deniz,Haluk’unBayramı)çocuk ruhunu iyi tanıdığı görülür.
Haluk’un Defteri’nde gençliğe seslenen Fikret, Şermin de daha temellere gitmeğe çalışır.Burada çocuklara telkin etmek istediği fikirler özet olarak:
Çocuklara iş zevki, sanat zevki, ahlak ve okuma zevkşi aşılanmalıdır.Her iyi iş biraz alın teri ister.”Alet işler el, öğünür” sözü yanlıştır. Araçlar, insan ve gayret sayesinde çalışırlar. Ayrıca çocuklara bir çalgı öğreterek,ruhlarını inceltmelidir. Çocukların zihninden batıl inançları sökmek gerekir.Umacı, öcü gibi şeyler yoktur.Tabiatı sevdirmeli,yoksullara acıma duygusu verilmelidir.Fikret ne yazık ki Şermin’de de,manevi, dini inanç duygularının lüzumunu belirtmemiştir.O inançları hor gören materyalist anlayış, “Milletin Şairi” olmak isteyen Fikret’in türk halkını, tarihi, coğrafi, manevi şartları içinde tanımamasından doğan köklü eksikliktir.
BİÇİM VE MUHTEVA ÖZELLİKLERİ
Servet-i Fünun şiirinin biçim ve muhtevası(içerik) hakkında bildiğimiz şeyler, büyük ölçüde Tevfik Fikret’in eseridir.
Şiirlerdeki ahenk bakımından Fikret’in nazımı nesre yaklaştırdığı genel bir görüş halindedir.Ancak, bu hal onun zamanında makbul sayılmıştır.Yakın arkadaşı Halid Ziya, onu “nesr-i manzum” yarattığı için övmektedir.Fikret mısralarında nesir cümlesinin öğelerini titizlikle korumuştur ama, sentaksına aynı zamanda bir heyecan ve ahenk koymasını bilmiştir.Mısraya kattığı canlılık ve hareket, söz seçimi kelime dizini ve kafiyelerine verdiği önem bakımından edebiyatımızda az görülen bir kudret sahibidir.
Mecazlar yönünden Fikret, şiirimize yenilik katmıştır.Bütün his ve düşüncelerini birtakım timsaller ve mecazlarla anlatır.Ressam oluşu dolayısıyla,dış alem, eşya ve renklerle çok ilgilidir.Bu yüzden tasvire büyük önem verir.Kullandığı isim ve sıfat tamlamaları bile küçük birer, çevre ve hayalin tasviri gibidir. Sıfat tamlamalarında eşya ve olaylara alışılmamış renk ve biçimler kattığı görülür.Mesela “Ziya saçlı dilber”, “sütbeyaz deniz” gibi Haşim’i andıran hayalleri vardır.Maddi şeyleri manevi yapan(öksüz ufuk,vefasız gece,pür neşe ekinler) veya manevi şeyleri maddileştiren (siah kanatlı hayaller, sefalatin sarı yüzü, aksak bakış) Cenap Şehabedtin gibi onda da çoktur.
Temalar bakımından Fikret’te hayal-hakikat zıtlığı baş yeri tutmaktadır.ayrıca hüzün, keder, karamsarlık, acıma, aile sevgisi, millet, vatan ve insanlık düşünceleri, Fikret’in şiirlerini arkadaşlarından ayırır.Hamid ve Ekrem’den sonra Fikret, şiir konularını biraz daha genişletmiştir.
Tabiat sevgisi ve şiirlerine tasvirden bir dekor yapma eğilimi onda sık görülür.Ancak ele aldığı tabiat, gözlemden ziyade hayale(bazen tablo ve kartpostallara) dayanmaktadır. Aveng-i Şuhur takım şiirinde olduğu gibi çok kez tabiat manzaralarını insan timsaliyle gösterir.Tabiat onun dertli gönlü için bir teselli kucağıdır.Denize bakarken “mavi bir gözün kalbimin elemlerine ağladığını” sanır.
Tevfik Fkret’ten şiirler
BAHAR-I TERANEDAR
Saba eser gusun-ı ter Ki, mürg-i aşka lanedir Fısıldaşır süküt eder... Bu bir güzel teranedir.
Akar çağıl çağıl o su Ki bağlara revanedir; Meler başında bir kuzu Bu bir güzel teranedir.
Çoban kaval çalar anın Hayatı şariranedir; Güler perisi tarlanın... Bu bir güzel teranedir. (Rübab-ı Şikeste Eski Şeyler)
-Bugün açız yine evlatlarım, diyordu peder, Bugün açız yine; lakin yarın ümid ederim, Sular biraz daha sakinleşir...Ne çare, kader! -Hayr sular ne kadar coşkun olsa ben giderim, Diyordu oğlu, yarın sen biraz ninemle otur; Zavallıcık yine kaç gündür hasta... -Olur. Biraz da sen çalış oğlum,biraz da sen çabala; Ninen, baban, iki miskin, biz artık ölmeliyiz... Çocuk düşündü şikeyetli bir nazarla: -Ya biz, Ya ben nasıl yaşarım siz ölürseniz? Hala Dışarda gürleyerek bir ordu gibi Döverdi sahili binlerce dalgalar asabi -Yarın sen ağları gün doğmadan hazırlarsın, Sakın yedek biraz ip, mantar almadan gitme... Açınca yelkenini, hiç bakma, oynasın varsın; Kayık çocuk gibidir, oynuyor mu kaydetme, Dokunma keyfine; yalnız tetik bulun, zira Deniz kadın gibidir: hiç inanmak olmaz ha! Deniz dışarıda uzun sayhalarla bir hırçın Kadın gürültüsü neşr’eyliyordu ortalığa. -Yarın küçük gidecek yalnız, öyle mi balığa? -O gitmek istedi sen evde kal diyor!” diyor -Ya, sakın O gelmeden ben ölürsem? Kadın bu son sözle Düşündü kaldı; ................................... -Yarın yavrucak nasıl gidecek? Şafak sökerken o, yalnız, bir eski tekneciğin Düğümlü, ekli çürük ipleriyle uğraşarak İlerliyordu; deniz aynı şiddetiyle şırak Şırak dövüp eziyor köhne teknenin şişkin Siyah kaburgasını...Ah açlık, ah ümid! Kenarda, bir taşın üstünde bir hayal-i sefid Eliyle engini güya işaret eyleyerek Diyordu: “Haydi, nasibino dalgalarda, yürü!” Yürür zavallı kırık teknecik, yürür; “Yürümek,” “Nasibin işte bu!...Hala gözün kenarda...Yürü!” Yürür, fakat suların böyle kar-ıhiddetine Nasıl tahammül eder eski, hastaa bir tekne?... Deniz ufukta, kadın evde muhtazır...ölüyor: Tehi, kaza-zede bir tekne karşısında peder Uzakta bir yeri yumrukla gösterip gülüyor; Yüzünde giryeli, muzlim, boğuk şikayetler... (Rübab-i Şikeste)
MİLLET ŞARKISI
Çiğnendi, yeter, varlığımız cehl ile kahre; Dağrandı mübarek vatanın bağrı sebebsiz. Birlikte bulmalıyız derdine çare; Can kardeşi, kan kardeşi, şan kardeşiyiz biz.
Millet yoludur, hak yoludur tuttuğumuz yol, Ey hak yaşa, ey sevgili millet yaşa, varol!
Gel kardeşim, annen sana muhtaç, ona koşmak... Koşmak ona, kurtarmak o bi-bahtı vazifen Karşısında göğüs bağr açık ölgün, yatıyor bak; Onsuz yaşamaktansa beraber ölüş ehven! Her an o güzel sineyi hançerliyor eller; İmdadına koşmazsak eğer mahvı mükarrer. Zülmün topu var, güllesi var, kul’ası varsa, Hakkında bükülmez kolu, dönmez yüzü vardır; Göz yumma güneşten, ne kadar nuru kararsa Sönmez edebi, her gecenin gündüzü vardır. Millet yoludur, hak yoludur tuttuğumuz yol; Ey hak yaşa, ey sevgili millet yaşa, varol! Vaktiyle baban kimseye minnet mi ederdi? Yok, kalmadı haşa sana zillet pederinden. Dünyada şereftir yaşatan milleti, ferdi; Silkin, şu mezellet tozu uçsun üzerinden. İnsanlığı pa-mal eden alçaklığı yık, ez Billah yaşamak yerde sürüklenmeğe değmez. Haksızlığın envanını gördük...Bu mu kaanun? En gamlı sefaletlere düştük...Bu mu devlet? Devletse de, kanunsa da, artık yeter olsun Artık yeter olsun bu deni zulm ü cehalet... Millet yoludur, hak yoludur tuttuğumuz yol; Ey hak yaşa, ey sevgili millet yaşa, varol! ( Rübab-i Şikeste)
Sis Servet-i Fünun nesli, hayat karşısında genellikle bedbin bir nesildir. Eserlerinde derin bir melankoli vardır. Realiteden nefret eden Servet-i Fünuncular , ruhlarını tabiat, aşk ve hayal ile avutmaya çalışırlar. Mizacı dolayısıyla Fikret , bu kötümserliği hepsinden daha kuvvetli duyar ve ifade eder. Hüseyin Cahid'in bir yazısı üzerine mecmua kapanıp zümre dağılınca, arkadaşlarına çeşitli sebeplerle küskün olan Rüba-ı Şikeste şairi, Aşiyan'ında derin bir yalnızlık ve ümitsizliğe gömülür. Sis'i bu esnada ve bu ruh hali içinde yazar. Gizli olarak, bir ihtilal şiiri gibi elden ele dolaşan manzume, ancak hürriyet ilan edildikten sonra yayınlanır. Sis'i yazıncaya kadar bedbinlik ve ümitsizliğini umumi hayat temi ve bazı sembollerle ifade eden Fikret, Sis ile, bütün ızdıraplarının kaynağı saydığı "İstanbul" a döner. Daha sonra kaleme aldığı Tarih-i Kadim şiirinde aynı karanlık görüş, bütün insanlık tarihine yayılır. Fikret, Meşrutiyet'ten sonra umumi coşkunluğun tesiri ile ümit verici bazı prensiplere ulaşır. Haluk'un Defteri ile Şermin'de bulduğu yeni inançları anlatır. Sis şiirinde Fikret'in kötümserliği, İstanbul'un maddi manevi bütün varlığına karşı duyulmuş kuvvetli bir nefret halinde kendini gösteriyor. Türk edebiyatında İstanbul, ilk defa Sis ile menfur ve mel'un bir şehir olarak ele alınmıştır. Fikret'ten önce İstanbul'dan bahseden Türk şair ve yazarları, onu hiçbir zaman böyle toptan bir nefret konusu yapmamışlardır. Eski Türk edebiyatında Nedim ve Nabi İstanbul'u yüksek bir medeniyet ülkesi olarak tavsif ettiler. Onların bu davranış tarzı, hayata siyasi bir gözle bakmamış olmaları ile açıklanabilir. Fakat eserleri siyasi ve sosyal tenkitlerle dolu olan Tanzimat yazarlarında da nefret duygusu, bütün bir şehre, bir maziye ve bir medeniyete yayılmaz. Fikret'in bu "mel'un şehir" görüşünü, batılı yazarlardan,bilhassa Abdülhamid devrini,İstanbul un dekoru ile beraber korkunç bir şekilde tasvir eden muharrirlerden almış olması çok muhtemeldir. Galatasaray ve Kolej muhitinde yabancılarla yakın temasta bulunan Fikret'in onların umumiyetle Şarka , Osmanlı İmparatorluğu'na ve İstanbul'a bakış tarzlarını benimsemiş olması da mümkündür. Fikret'in İstanbul'a bakış tarzı, kendisinden sonra,Meşrutiyet ve ilk Cumhuriyet devirlerinde Türk edebiyatına çok tesir etmiştir. İstaiklal mücadelesi esnasında ve bilhassa Ankara'da yeni bir hükümet kurulduktan sonra, İstanbul, ahlak sukutunun, çöken bir devir ve medeniyetin timsali haline geldi. Yakup Kadri, Sodom ve Gomore adlı romanında, İstanbul'u bu şekilde gösterir. Yahya Kemal'in Osamnlı tarihine ve İstanbul'a dair yazmış olduğu güzel şiirler,aradan geçen hadiselerle dolu zamanın da tesiriyle, Sis ile ortalığa dağılan karanlık görüşü dağıtmıştır. Sis şiirinin kuvveti, sadece Fikret'in nefret duygusunun şiddetinden değil, aynı zamanda sanatının hususiyetinden ileri gelir. Bütün Servet-i Fünun edebiyatı gibi Fikret'in şiiri de resmin tesiri altındadır. Parnasyenleri ve Goncourt Kardeşler'i örnek tutan bu nesil,bir manzarayı, bütün teferruatına kadar tasfir etmekten ve ona bir ruh hali vermekten hoşlanıyor. Bu teknik, bu konuları daha çok genişletir, derinleştirir ve şiirin tasfir gücünü arttırır. Cenap Şehabbetin'in Elhan-ı Şita da karın yağışına bu metodu nasıl tatbik ettiğini gördük! Cenab'ın tekniğine musiki fikri hakim olduğu halde,Fikret'inkine daha ziyade resim fikri galebe çalar. Sis, Servet-i Fünun edebiyatının başlıca ifade mekanizmasını teşkil eden şu esasa dayanıyor: Dış dünya ile ruh hallerini birleştirmek;başka bir deyimle maddiyi manevi,maneviyi maddi kılmak. Fikret, Sis'te,İstanbul'un maddi unsurlarını şehrin ruhunun dış görünüşü olarak tefsir ediyor. Buna paralel olarak bu ruhun bazı hususiyetlerini maddi ve müşahhas bir şekle sokuyor. Şiirin umumi kuruluşu da pittoresk(resme has) bir karakter taşır. Burda geliştirilen unsurlar, Namık Kemal veya Abdülhak Hamid'de olduğu gibi, mücerret bir düşüncenin gelişmesi veya kafiye tesadüflerinin eseri değil, resme göre ayarlanmış bir düzene bağlıdır. Başta, sis ve arkasından hayal-meyal seçilen şehir tasvir olunmuştur. Daha sonra şehrin şairde bıraktığı umumi intiba, maddi güzellik ile ahlak çöküşünü birleştiren "güzel fahişe" imajı ile anlatılıyor.Bunu,kuleleri,sarayları,kubbeleri,mina releri,medreseleri,mahkemeleri,servileri,mezarları ,sokakları,meydanları,damları,evleri ile şehrin mimarisinin tasvir ve tefsiri takip ediyor. Nihayet, onun bozulmuş ruhundan ve insanlardan bahsediliyor. Bu geniş, kasvetli, karanlık, köhne, kokuşmuş manzaranın üzerinde sis , tekrar edilen "örtün..." beyti ile nefret ve lanet dolu bulutlar gibi dolaşır. Gözleriniz, önümüze serilen bu korkunç tabloyu dehşetle seyrederken, kulaklarımız,şairin bıkmadan tekrarladığı korku, nefret ve merhamet dolu "ey" nidaları ile doluyor. Fantastik bir manzaraya, ağır ve boğucu bir musiki refakat ediyor. Sis şiiri, bir tek hakim duygunun tesiri altında kaynaşan ve aynı duyguya iştirak eden bir sürü teferruattan mürekkeptir. Bu teferruat, ayrı ayrı işlenmiştir. Fakat onları incelersek, muayyen unsurların çeşitli şekillerde tavsifini buluruz. ruz. Fikret' in şiirinin iç yapısını anlamak için, teferruatı nasıl işlediğini daha yakından görelim:
1. Şiirin başında sisin anlatıldığını söylemiştik. Fikret burada sisin maddî görünüşü ile manevî tesirlerini tasvir ediyor. Sisin maddî görünüşü "dûd-ı muannid", "zulmet-i beyzâ","bir tozlu ve heybetli kesâfet benzetmeleri ile anlatılıyor.
Psikolojik tesiri, bakılmaktan korkulan bir uçurum gibi gösteriliyor. Şehir "bir sahn-ı mezâlim"e, sis "derin bir sütre-i muzlim"e benzetiliyor. Aynı unsurun çeşitli imajlarla tasviri Fikret' in şiirinin başlıca hususiyetini teşkil eder. Yalnız bu imajlar, hâkim duygunun emrindedirler; onu ifade ederler.
2. İkinci kısımda tem şehrin bıraktığı umumî intibadır. Şehir "sahne-i garrâ","sahne-i zî-şâşaa-i hâile-pîra","şâşaanın, kevkebenin mehdi, mezarı" gibi küçük benzetmelerle tavsif olunduktan sonra , on üç mısra devam eden "güzel fâhişe" imaji ile tasvir ediliyor. Servet-i Fünuncular "sanat sanat içindir" prensibi müdafaa ediyorlar, estetik meselelerden nazarî olarak bahsederken güzellik ile ahlâkı birbirinden ayırıyorlar, birincisini ikincisinden üstün tutuyorlardı. Fikret' te de kuvvettli bir estetizm vardır. Fakat onda üstün gelen taraf, daha ziyade ahlâk duygusudur. Sis'de bu davranış tarzı pek bellidir. İstanbul' un güzelliğini itiraf eden Fikret, ahlâk çöküşü dolayısıyla ondan nefret ediyor. Fikret' in bu "kirli fâhişe" imaji üzerinde bu kadar fazla ısrar etmesinin sebebi budur.
Hâricden, uzaktan açılan gözlere süzgün Çeşmân-ı kebûdunla ne mûnis görünürsün Mûnis, fakat en kirli kadınlar gibi mûnis
mısralarında, şâir, güzellik ile ahlâk arasındaki tezadı kuvvetle belirtiyor. Fikret' in bütün hayatında bir "kire bulaşma korkusu" vardır. Maddî veya manevî kirlilik onda daima derin bir tiksinti uyandırmıştır. Bu kısımda "levs" kelimesini, şehrin yüzüne tükürür gibi tekrarlaması, onun bu tarafını kuvvetle belirtir:
Hep levs-i riyâ dalgalanır zerrelerinde Hep levs-i riyâ, levs-i hased, levs-i teneffü'
Bu kısımda da aynı temin çeşitli imajlar ve tabirlerle tekrarı Fikret' in uslûbunun başlıca hususiyetini teşkil ediyor.
3. Üçüncü kısımda, her mısrada şehrin mimarîsini vücuda getiren unsurlardan biri ele alınıyor. Fakat bütün bu unsurların tefsiri, tek bir görüşün ayrı ifadeleri gibi ele alınabilir. Fikret' in İstanbul' un mimarîsini tefsir tarzı, hâkim duygusuna bağlıdır. Başka şairler, aynı mimarî unsurlarını ayrı bir açıdan görmüş ve değerlendirmişlerdir. Meselâ Nedim, bir kasrı anlatırken ı,onu bir ilkbahar gibi takdim eder:
Ey âlem-i misâlin seyyâh-ı hûşyarı Hiç kasr suretinde gördün mü nevbahârı
Mehmed Âkif, İstanbul camilerini derin vecdle seyreder. Yenicami için:
Sanki ummân-ı bekanın ezelî bir mevci Yükselirken göğe donmuş da kesilmiş inci
der. Yahya Kemal' in şiirlerinde İstanbul mimarîsi, dinî ve bediî bir gözle tasvir olunmuştur. Fikret' in tasvir tarzı korkunçtur. Ona göre kuleler "kanlı", saraylar "kal'alı, zindanlı",sütunlar "bir dîv-i mukayyed", surlar "dişleri düşmüş sırıtan kafiledir" dir. Bu arada kubbelerden "şanlı mebânî-i münâcât", minârelerden "doğruluğun mahmil-i ezkâr"ı diye bahsederse de, bunlar umumî manzaranın karanlığı içinde kaybolur ve küçülürler. Şehrin harap ve zavallı manzarası şâire daha çok tesir eder. "Sakfı çökük" medreseler, mahkemecikler, "servilerin karanlık gölgelerine sığınmış" "geçmişlere rahmet" diyen mezar taşları, çamurlu ve tozlu eski sokaklar, uykulu, her deliği bir vak'a saklayan, şerir yatağı virâneler, kapkara damlarıyle mâtemi temsil eden eski ve ölü evler, her biri bir leyleğe, bir çaylaya vatan olmuş, yıllarca zaman beri tütmek bilmeyen, meraretle somurtmuş ocaklar... Bütün bu manzara, çökmüş ve ölmüş bir cemiyeti temsil eder. Fikret' in bu tasviri yaparken ne kadar kendi psikolojik temine, kötümserliğine bağlı olduğunu anlamak için Yahya Kemal' in "fakir Üsküdar'ı anlatan Hayal Şehir şiiri hatırlanmalıdır. Tarihe ve dine karşı büyük bir sevgi duymayan Fikret, İstanbul' un başka taraflarını görememiştir.
4. Bu şehri böyle sukut ettiren âmiller nelerdir? Sis'in son kısmında şâir, bu suale cevap veriyor. Bu şihri dolduran insanların ruhu çürümüş, ahlâkı bozulmuştur. Bu şehirde açlık korkusu ile her alçaklığı yutan insanlar yaşar. Onları böyle yaşamaya sevkeden âmil, "her şeyi gökten dilenen tevekkül"dür. Bu insanlar tabiatın kendilerine "en âmâde ve mün'im bir fırsat" vermiş olduğunun farkında değildirler. "Din-tabiat","Tanrı-insan" tezadını ihtiva eden bu görüşü Fikret, Meşrutiyet'ten sonra, daha fazla geliştirdi. Allah'a inanan ve güvenen insan fikrine karşı, kendine ve tabiata inanan ve insan fikrini ortaya koydu. Onu göre istikbali yaratacak olan Halûk böyle bir tip olacaktı.
Fikret'in son kısımda ele aldığı bir fikir de istibdat; "havf-ı müsellâh" (silahlanmış korku) ve onun tesirleridir. Abdülhamid, korktuğu için milleti sindirmiş anayasayı ortadan kaldırmıştır. Yüksek tabaka onun etrafında korku yüzünden iki kat olmuştur. Ordu ve memur sınıfı (seyf-ü kalen) siyasi mahkum derecesine düşmüştür. Memleket meselelerine karşı kayıtsız olan gençlik kadın peşindedir. Baştan sona kadar nefret hissi ile dolu olan Sis, hicranlı annelerle,kimsesiz ve avare çocuklara karşı merhamet hissi ile sona erer. Merhamet temini Fikret daha önce yazmış olduğu bir çok şiirinde ifade etmişti. Sis şiirinde Fikret, Meşrutiyet'ten önceki sanatının en yüksek noktasına erişir. Hayattan nefret duygusu,teferruatına kadar işlenmiş bir tasfir ve musiki Rübab-ı Şikeste'nin başlıca hususiyetlerini teşkil ediyordu. Sis ile Fikret, esas temini ve sanat vasıtalarını sosyal plana aktarmıştır. Sis'in üslubu evvelce de işaret olunduğu gibi, Servet-i Fünuncuların "pitoreks ve müzikal üslup"ideallerine tamamiyle uygundur.Onların yabancı kelime ve terkiplere düşkünlüklerinin başlıca sebebi de budur. Varlıkları ayrı ayrı tasvif ve tasvir endişesi, onları sıfat ve isim tamlamalarına götürüyor. Farsça terkip mekanizması, küçük imajlara bir bütünlük veriyordu. Dil musikisi de onlara yabancı kelimeleri sevdirmiştir. Sis'in mısraları ayrı ayrı incelenirse, bunlarda bir sürü fonetik oyunları görülür. Mesela şu mısralarda " s " ünsüzlerine önem verilmiştir: Perverde eden sine-i meshuf-ı sefâhet Temsil eden âsûde ve fersûde mesâkin Te'sis olunurken daha bir dest-i hıyânet Şu mısralarda "a" ünlüsü ile "y" ünsüzü bir araya toplanılmıştır: Virâneler,ey mekmen-i pür-hab-ı eşirrâ Ey kapkara damlarla birer mâtem-i ber-pâ şu mısrada "h" ünsüzü hakimdir: Ey havf-ı müsellah ki hasâratına râci' Bu örnekler daha çoğaltılabilir. Fikret de Canap gibi şiirlerini fonetik bakumdan işliyordu.Üç dilin lügatını ve gramer kaidesini içinde toplayan "Osmanlıca", bu ince ve karışık estetiğe çok elverişli idi. Namık Kemal ve Ziya Paşa'da, mücerret fikirlerin mezin ve kafiyeye sokulmasından ibaret olan sosyal şiir,Fikret'te çok müşahhas ve sanatkarane bir şekil almıştır.Onda bahis konusu olan artık "prensipler" ve "hikmetler" değil, hayattan alınma "sahneler" ve "manzaralar"dır.Fikret düşünce ve duygularını canlı tablolar haline koydu ve onlara hitabete elverişli, heyecanlı bi sentaks ve musiki verdi. Hazırlayan: MaNiaC CoDer 1119 10-TM-C Bu ödev MaNiAcCoDeR’ın bir amme HİZMETİDİR
Konu: Tevfık Fikret 
